ეკონომიკის სამყაროში არსებობს ერთი საინტერესო ფენომენი, რომელიც თითქოს ეწინააღმდეგება ჩვეულებრივ ლოგიკას – ეს არის “ვებლენის საქონელი (პროდუქტები)”.
ამ ტიპის პროდუქტებზე მოთხოვნა იზრდება მაშინ, როცა მათი ფასი იმატებს (მოგეხსენებათ, ზოგადად ფასის ზრდა მოთხოვნის შემცირებას იწვევს). ეს პარადოქსული მოვლენა სახელწოდებას იღებს ამერიკელი ეკონომისტისა და სოციოლოგის თორსტეინ ვებლენისგან, რომელმაც პირველად აღწერა ეს კონცეფცია თავის ნაშრომში “The Theory of the Leisure Class” 1899 წელს.
ვებლენის საქონელი ძირითადად ლუქს პროდუქტების კატეგორიას მიემართება. ეს შეიძლება იყოს ძვირადღირებული საათები, ხელოვნების ნიმუშები, ბრენდული ტანსაცმელი, ექსკლუზიური ავტომობილები ან ძვირფასი ღვინოები. მათი მთავარი მახასიათებელი ისაა, რომ ისინი არა მხოლოდ პრაქტიკული დანიშნულებით იყიდება, არამედ სტატუსის სიმბოლოდაც გვევლინება საზოგადოებაში.
მაგალითად: როლექსის საათები, ბუგატის ავტომობილები, ტიფანის სამკაულები, ლუის ვიტონი და ა.შ.
რატომ იწვევს ამ ტიპის საქონლის ფასის ზრდა მოთხოვნის გაზრდას? ამას რამდენიმე მიზეზი აქვს:
- სტატუსის დემონსტრირება: მაღალი ფასი ხაზს უსვამს პროდუქტის ექსკლუზიურობას. მომხმარებლები, რომლებიც ასეთ საქონელს ყიდულობენ ხშირად საკუთარი სიმდიდრისა და სოციალური სტატუსის წარმოჩენას ცდილობენ.
- აღქმული ხარისხი: ბევრი ადამიანი ფასს ხარისხის ინდიკატორად აღიქვამს. მაღალი ფასი ქმნის შთაბეჭდილებას, რომ პროდუქტი უმაღლესი ხარისხისაა.
- ექსკლუზიურობის სურვილი: რაც უფრო ძვირია პროდუქტი, მით ნაკლები ადამიანი შეძლებს მის შეძენას. ეს ქმნის ექსკლუზიურობისა და გამორჩეულობის განცდას, რაც მიმზიდველია გარკვეული მომხმარებლებისთვის.
- ინვესტიციის პოტენციალი: ზოგიერთი ვებლენის საქონელი (მაგალითად, ხელოვნების ნიმუშები ან კოლექციონერებისთვის საინტერესო ნივთები) შეიძლება განიხილებოდეს როგორც ინვესტიცია. მაღალი ფასი ამ შემთხვევაში შეიძლება აღქმული იყოს როგორც მომავალში ფასის კიდევ უფრო გაზრდის პოტენციალი.
თუმცა, უნდა აღინიშნოს, რომ ვებლენის ეფექტი არ არის უნივერსალური და ყველა ძვირადღირებულ პროდუქტზე არ ვრცელდება. ის ძირითადად ლუქსის სეგმენტში გვხვდება და დამოკიდებულია მრავალ ფაქტორზე, მათ შორის ბრენდის იმიჯზე, მარკეტინგულ სტრატეგიებსა და სამიზნე აუდიტორიის მახასიათებლებზე.
ვებლენის საქონლის ფენომენი გვიჩვენებს, რომ ეკონომიკური ქცევა ხშირად სცდება მარტივ რაციონალურ გადაწყვეტილებებს და მჭიდროდაა დაკავშირებული სოციალურ და ფსიქოლოგიურ ფაქტორებთან.
ეს კონცეფცია დღემდე რჩება მნიშვნელოვან საკითხად მარკეტინგში, ეკონომიკასა და სოციოლოგიაში, რადგან გვეხმარება უკეთ გავიგოთ მომხმარებელთა ქცევის კომპლექსური ბუნება.
