“ჰოთელინგის წესი” არის ეკონომიკური პრინციპი, რომელიც ხსნის როგორ უნდა მოხდეს ამოწურვადი ბუნებრივი რესურსების (მაგალითად ნავთობის, გაზის, მინერალების) ოპტიმალური მართვა დროში.
ჰაროლდ ჰოთელინგი (Harold Hotelling) იყო ამერიკელი სტატისტიკოსი და ეკონომისტი. მან ეს წესი ჩამოაყალიბა 1931 წელს თავის ნაშრომში “The Economics of Exhaustible Resources” (ამოწურვადი რესურსების ეკონომიკა).
მარტივად რომ ავხსნათ 👇
წარმოვიდგინოთ, რომ გვაქვს რაღაც რაოდენობის ნავთობი და გვინდა გადავწყვიტოთ რამდენი გავყიდოთ დღეს და რამდენი შევინახოთ მომავლისთვის.
ჰოთელინგის წესის მთავარი აზრი:
- რესურსის ფასი უნდა იზრდებოდეს საპროცენტო განაკვეთის ტემპით
- თუ ფასი უფრო სწრაფად იზრდება, ყველა შეინახავს რესურსს მომავლისთვის
- თუ ფასი უფრო ნელა იზრდება, ყველა შეეცდება დღესვე გაყიდოს
მაგალითად:
- თუ საბანკო პროცენტი არის 5%, მაშინ ნავთობის ფასიც უნდა იზრდებოდეს 5%-ით
- ეს ნიშნავს რომ მფლობელისთვის სულერთი უნდა იყოს – დღეს გაყიდის ნავთობს და ფულს ბანკში შეიტანს, თუ ნავთობს შეინახავს და მოგვიანებით გაყიდის
ეს წესი გვეხმარება გავიგოთ თუ როგორ უნდა დაიგეგმოს რესურსების მოპოვება დროში და როგორ ყალიბდება ფასები ბუნებრივი რესურსების ბაზრებზე.
რა კავშირშია საპროცენტო განაკვეთი და წიაღისეული ფასის ზრდის ტემპი?
წარმოიდგინეთ გაქვთ ნავთობის მარაგი, რომელიც ღირს 100,000 ლარი და ორი არჩევანი:
არჩევანი 1: ნავთობის გაყიდვა დღეს
- ყიდით დღეს 100,000 ლარად
- დებთ ბანკში 5% პროცენტით
- ერთი წლის შემდეგ გექნებათ 105,000 ლარი
არჩევანი 2: ნავთობის შენახვა
- ინახავთ ნავთობს ერთი წელი
- თუ ფასი გაიზარდა მხოლოდ 3%-ით, ერთ წელში გექნებათ 103,000 ლარი
- ეს ნიშნავს რომ წააგეთ 2,000 ლარი პირველ არჩევანთან შედარებით
- ამიტომ ყველა შეეცდება დღესვე გაყიდოს
ან პირიქით:
- თუ ნავთობის ფასი გაიზრდება 7%-ით, ერთ წელში გექნებათ 107,000 ლარი
- ეს უკეთესია ვიდრე ბანკში შეტანა
- ამიტომ ყველა შეეცდება შეინახოს და მოგვიანებით გაყიდოს
წონასწორობა მიიღწევა როცა:
- ორივე არჩევანი თანაბრად მომგებიანია
- ანუ როცა ფასის ზრდა = საპროცენტო განაკვეთს
- მხოლოდ მაშინ არ ექნება მფლობელს სტიმული შეცვალოს თავისი გადაწყვეტილება
ეს არის ბაზრის “ბუნებრივი წონასწორობა” – თუ ფასები არ იზრდება საპროცენტო განაკვეთის ტემპით, ბაზარზე მოთამაშეების ქცევა (ყიდვა-გაყიდვა) თავისით მიიყვანს ფასებს ამ დონემდე.
