1945 წელს ორმა ამერიკელმა სოციოლოგმა – სენტ კლერ დრეიკმა და ჰორეის რ. კეიტონ უმცროსმა – გამოაქვეყნა წიგნი სახელწოდებით “შავი მეტროპოლია: ნეგროიდული ცხოვრების კვლევა ჩრდილოეთის ქალაქში”.
ეს წიგნი, რომელიც ჩიკაგოს შავკანიან თემზე ჩატარებულ მასშტაბურ კვლევას ეფუძნება, აფროამერიკული სოციოლოგიისა და კულტურული კვლევების ფუნდამენტურ ნაშრომად ითვლება.
“შავმა მეტროპოლიამ” გავლენა იქონია მეცნიერთა და აქტივისტთა მრავალ თაობაზე და წარმოადგენს მნიშვნელოვან წყაროს რედლაინინგის (წითელი ხაზით გამიჯვნის პრაქტიკის) გავლენის, შავკანიანებში სამედიცინო მომსახურების გადაწყვეტილების მიღების და აშშ-ში სესხების გაცემისას დისკრიმინაციის ისტორიის კვლევისთვის.
მიუხედავად იმისა, რომ წიგნის გამოქვეყნებიდან თითქმის 80 წელი გავიდა, მასში განხილული მრავალი კონცეფცია დღესაც აქტუალურია.
მოკლე განმარტება
“შავი მეტროპოლიის” კვლევა თავდაპირველად სამუშაოთა პროგრესის ადმინისტრაციის (WPA) პროგრამის ფარგლებში დაფინანსდა. თავის მხრივ, კვლევა რასობრივი ურთიერთობებისა და აფროამერიკული ოჯახის სტრუქტურის შესწავლას ემსახურებოდა.
დრეიკმა და კეიტონმა თავიანთი კვლევა 1940-იანი წლების დამატებითი მონაცემებით შეავსეს და 1945 წელს გამოაქვეყნეს წიგნი. თუმცა მასალების შეგროვებას ამის შემდეგად განაგრძობდნენ და 1960-იან წლებამდე ნაშრომის გაფართოებული და განახლებული ვერსიები გამოსცეს.
სხვადასხვა გამოცემის მიუხედავად, “შავი მეტროპოლიის” სტრუქტურა ძირითადად უცვლელი დარჩა. წიგნის პირველი ნაწილი ჩიკაგოს შავკანიანი თემების ისტორიას აღწერს. იგი იწყება 1900 წლიდან, როდესაც ქალაქის შავკანიანი მოსახლეობა – დაახლოებით 30,000 ადამიანი – უკვე დასახლებული იყო ქალაქის სამხრეთ ნაწილში. პირველი მსოფლიო ომის დასრულებისა და შემდგომი დიდი მიგრაციის შედეგად, ქალაქის შავკანიანი მოსახლეობა ძალიან სწრაფად გაიზარდა.
ორი წლის განმავლობაში, ჩიკაგოს შავკანიანი თემის ოთხი მეხუთედი სეგრეგირებულ ტერიტორიაზე ცხოვრობდა. სწორედ ამ ტერიტორიაზე ჩატარდა “შავი მეტროპოლიის” საველე კვლევა.
წიგნის მეორე ნაწილში დრეიკი და კეიტონი აღწერენ ამ სეგრეგირებულ ტერიტორიაზე შექმნილი ურბანული საზოგადოების მრავალ ასპექტს.
თორმეტი თავის განმავლობაში, რომელთაგან თითოეული ჩიკაგოს შავკანიანი მოსახლეობის სოციალური, კულტურული და ბიზნეს საზოგადოების სხვადასხვა ასპექტს ეხება, ავტორები წამოაყენებენ იმ დროისთვის საკმაოდ რადიკალურ ჰიპოთეზას: ქალაქის შავი მეტროპოლია ინსტიტუციური სტრუქტურით ევროპელი იმიგრანტებისა და ადგილობრივი თეთრკანიანების საზოგადოების მსგავსი იყო.
“შავი მეტროპოლიის” შეკრული, დინამიკური საზოგადოება
“შავი მეტროპოლიის” რადიკალურობა მდგომარეობდა შავკანიანი თემის წარმოჩენაში, როგორც შინაგანად შეკრული საზოგადოებისა, სადაც ბევრი ადამიანი ერთსა და იმავე ღირებულებებს იზიარებდა და რომელიც – სულ მცირე ზოგიერთი მაჩვენებლით – წარმატებული იყო.
ტერიტორია, რომელსაც ავტორები იკვლევდნენ, ცნობილი იყო ბრონზვილის სახელით და ბევრის მიერ აღიქმებოდა, როგორც ნიუ-იორკის ჰარლემის ალტერნატიული ქალაქი.
დრეიკმა და კეიტონმა მნიშვნელოვანი დაძაბულობა აღმოაჩინეს შავ მეტროპოლიაში – განსაკუთრებით იმ შავკანიან მცხოვრებლებს შორის, რომელთა ოჯახებიც ათწლეულების განმავლობაში ცხოვრობდნენ ჩიკაგოში და იმათ შორის, ვისი ოჯახებიც დიდი მიგრაციის დროს გადმოვიდნენ ქალაქში.
თემი, რომელიც გარედან შედარებით ერთგვაროვანი ჩანდა, სინამდვილეში დაყოფილი იყო კლასის, კანის ფერისა და განათლების მიხედვით, სადაც “ძველი მოსახლეების” ელიტა ერეოდა ღრმა სამხრეთის სოფლებიდან გადმოსულ მიგრანტებს. მუდმივი დაძაბულობა არსებობდა ასევე თემსა და მის მეზობლებს – როგორც თეთრკანიანებს, ასევე სხვა ეთნიკურ ჯგუფებს – შორის, რაც, დრეიკისა და კეიტონის თქმით, გამომდინარეობდა “საცხოვრებელი სივრცისთვის ბრძოლიდან”.
გავლენა
კვლევებმა გამოავლინა, რომ რასობრივი პრობლემები ჯერ კიდევ დღის წესრიგშია.
ეს დაკვირვებები განსაკუთრებით აქტუალური გახდა ბოლო პერიოდში, რადგან პანდემიამ არაპროპორციულად იმოქმედა ბევრ შავკანიან ბიზნესმენსა და სტუდენტზე. კვლევები აჩვენებს, მაგალითად, რომ შავკანიანი სტუდენტების 73%-მა COVID-19-ის დროს დაწესებული დისტანციური სწავლების გარემო ნაკლებად ღირებულად მიიჩნია, ვიდრე პირისპირ სწავლების გარემო.
შავკანიანთა მფლობელობაში არსებული ბიზნესები ასევე მძიმედ დაზარალდნენ ფინანსურად. ამასთან, თეთრკანიანთა მფლობელობაში არსებულ ბიზნესებთან შედარებით ნაკლები დახმარება მიიღეს მთავრობისგან.
მაგალითად, ნიუ-იორკის შავკანიანთა ბიზნესები ყველაზე მძიმედ დაზარალდნენ მთავრობის მიერ დაწესებული ლოქდაუნებით. ფედერალური სარეზერვო სისტემის მიერ აღნიშნულ 30 ოლქში, რომლებიც განსაკუთრებით მოწყვლადნი იყვნენ შავკანიანთა ბიზნესების დახურვის ეფექტების მიმართ, შავკანიანთა ბიზნესების მხოლოდ 15-20%-მა მიიღო PPP (სახელფასო დაცვის პროგრამის) სესხები.
ფედერალური სარეზერვო სისტემის იმავე ანალიზმა აჩვენა, რომ ფერადკანიანთა მფლობელობაში არსებულ ბიზნესებს უფრო სუსტი სასესხო ურთიერთობები აქვთ თეთრკანიანთა მფლობელობაში არსებულ ბიზნესებთან შედარებით.
ეს მონაცემები ნათლად აჩვენებს, რომ დისკრიმინაცია და რასობრივი სიმდიდრის უთანასწორობა კვლავაც გავლენას ახდენს თანამედროვე შავი მეტროპოლიების ფორმირებასა და მდგრადობაზე.
რა ხდება დღეს?
თანამედროვე მონაცემები ადასტურებს, რომ რასობრივი გამოწვევები დღესაც არსებობს. მაგალითად, აშშ-ის აღწერის ბიუროს თანახმად, აფროამერიკულ ოჯახებს კვლავ მნიშვნელოვანი სიმდიდრის უთანასწორობა აქვთ თეთრკანიან ოჯახებთან შედარებით. 2020 წელს, მაშინ როცაარაესპანელი თეთრკანიანების 8.2% სიღარიბეში ცხოვრობდა, აფროამერიკული ოჯახების 19.5% იყო სიღარიბის ზღვარს ქვემოთ.
გამომუშავებულ ხელფასებშიც კვლავ არსებობს განსხვავებები. თეთრკანიანი ოჯახების მედიანური წმინდა ღირებულება მნიშვნელოვნად აღემატება აფროამერიკული ოჯახების მაჩვენებელს, რაც სიმდიდრის დაგროვების ისტორიულ უთანასწორობას ასახავს. ეს შედეგები “შავი მეტროპოლიის” წიგნში განხილულ დისკრიმინაციულ პრაქტიკებს უკავშირდება.
2020 წლის უახლესი აღწერის თანახმად, თეთრკანიანი პირების მედიანური შემოსავალი იყო $71,231, მაშინ როცა შავკანიანი პირების მედიანური შემოსავალი $45,870-ს შეადგენდა.
საცხოვრებელ პირობებთან დაკავშირებით, ეროვნული საზოგადოებრივი რეინვესტირების კოალიციის ანგარიშმა აჩვენა, რომ რედლაინინგის მემკვიდრეობა კვლავ გრძელდება. 2000-დან 2013 წლამდე, ვაშინგტონ DC-ის შავკანიანი მოსახლეობიდან სულ მცირე 20,000 ადამიანი იქნა გამოდევნილი, ისევე როგორც პორტლენდის (ორეგონი) შავკანიანი თემის 13%.
მიუხედავად იმისა, რომ ეს კვლევა ათ წელზე მეტისაა, მან აჩვენა, რომ რედლაინინგის გავლენა “შავი მეტროპოლიის” გამოქვეყნებიდან 60 წლის შემდეგაც გრძელდებოდა.
“შავი მეტროპოლიის” კრიტიკა
მიუხედავად ფართო აღიარებისა და დაფასებისა, “შავმა მეტროპოლიამ” გამოქვეყნებიდან ათწლეულების განმავლობაში გარკვეული კრიტიკაც დაიმსახურა.
მაგალითად, ჯეიმს რ. გროსმანმა 1991 წელს აღნიშნა, რომ “ჩიკაგოს შავკანიანი მოსახლეობა მიგრანტებს წმინდა თვითინტერესის გამო ეხმარებოდა. პოლიტიკოსები, ბიზნესმენები და გაზეთების გამომცემლები აცნობიერებდნენ, რომ ახალმოსულები ამომრჩევლებს, მომხმარებლებსა და მოსახლეობის პოტენციური ზრდის წყაროს წარმოადგენდნენ. ეს კი ხელს უწყობდა “შავი ჩიკაგოს” პრესტიჟის ზრდას როგორც ქალაქში, ისე მთლიანად ამერიკაში… ინდივიდუალურ მიღწევებს, საზოგადოების კეთილდღეობასა და ძალაუფლებას და რასობრივ პროგრესს შორის ურთიერთობამ მიგრანტები სცენის ცენტრში მოაქცია.”
გროსმანი აგრძელებს და აღწერს მრავალ გზას, რომლითაც ჩიკაგოს არსებულმა შავკანიანმა საზოგადოებამ ხელი შეუწყო საცხოვრებელზე, კეთილდღეობასა და სოციალურ სტრუქტურებზე მზარდ მოთხოვნას, რაც ახალმოსულებს ძალიან სჭირდებოდათ. ეს გარკვეულწილად მიანიშნებს ჩიკაგოს შავკანიან მოსახლეობაში უფრო შეკრულ საზოგადოებაზე, ვიდრე ეს “შავ მეტროპოლიაში” იყო აღწერილი.
პირველად განსაზღვრა რა უნიკალური შავკანიანი კულტურული გარემო, “შავმა მეტროპოლიამ” სოციოლოგებსა და ანთროპოლოგებს მისცა საშუალება განესხვავებინათ შავკანიანთა გამოცდილება სხვა რასებისა და ეთნიკური ჯგუფების გამოცდილებისგან. დაიწყო კვლევის პროცესი, რომელიც დღემდე გრძელდება. ის კვლავ რჩება საკვანძო ტექსტად თანამედროვე შავკანიანთა ურბანული გამოცდილებისა და იმ გამოწვევების გასაგებად, რომლებსაც დღეს შავკანიანთა მფლობელობაში არსებული კომპანიები აწყდებიან.
წყარო: investopedia.com